طی روزهای اخیر سخن از آغاز آتش‌بس به‌منظور شروع گفتگوهای سیاسی یمن در رسانه‌ها شنیده می‌شود. هرچند بسیاری از تحلیل‌گران امکان آتش‌بس را ضعیف می‌دانند؛ زیرا سعودی‌ها تنها گزینه راهبردی‌شان ‌پای میز مذاکره، حملات هوایی است. این حملات به‌منظور کمک به نیروهای زمینی حامی آن‌ها برای پیشروی در مناطق دارای اهمیت راهبردی چون استان تعز و مارب است. گفتگوهای سیاسی پس از هفت ماه از تصویب قطعنامه‌ی 2216 شورای امنیت مطرح می‌شود؛ قطعنامه‌ای که در آن انصارالله را مجبور به خروج از شهرها حتی صنعا در کنار سپردن دولت یمن به عبدربه منصورهادی گزینه‌ی سعودی‌ها می‌کرد. امروزه طرح خیالی سعودی‌ها برای حذف انصارالله از طریق جنگ و قطعنامه 2216 چنان رنگ باخته است که هم‌اکنون حتی دبیر کل سازمان ملل راه‌حل بحران یمن را در طرحی جدید مشهور به مسقط دنبال می‌کند. طرح مسقط نه‌تنها انصارالله را به رسمیت شناخته است، بلکه به حضور او در شمال یمن مشروعیت می‌بخشد و از انصارالله می‌خواهد که با واگذاری جنوب یمن به بازیگرانی ازجمله جنبش حراک جنوبی که به‌طورکلی با آل سعود اختلافاتی دارد، مقدمه راه‌حل سیاسی را هموار کند. این طرح هم‌چنین تأکید می‌کند که همه بازیگران، دولتِ انتقالی به نخست‌وزیری خالد بحاح را بپذیرند و سپس ظرف 60 روز دولت ملی تشکیل شود.[1]

هفته گذشته اسماعیل ولدشیخ نماینده سازمان ملل در بحران یمن اعلام نمود که عبدربه منصورهادی اکنون آماده است آتش‌بس اعلام کند و ائتلاف به رهبری عربستان سعودی هم با این موضوع همراه است.[2] این خبر نشان می‌دهد که فشارهای بین‌المللی و شرایط نابسامان اقتصادی عربستان پس از چند ماه جنگ نظامی و کشتار باعث شده است سعودی‌ها به دنبال خروج از بحران یمن باشند.

 مجتهد، افشاگر اسرار داخلی خاندان آل سعود که همواره اخباری سری از عربستان بر روی تویتر خود منتشر می‌کند در هفته اول آبان ماه فاش کرد که آمریکا از عربستان خواسته است هر چه زودتر جنگ را متوقف کند. مجتهد ادعا نموده که  واشنگتن ریاض را نصیحت کرده است که با طرح مسقط که در نشست گروه‌های یمنی ازجمله انصارالله و علی عبدالله صالح حاصل شد، موافقت نماید و طبق این توافقنامه از یمن عقب‌نشینی کند.[3] هم‌چنین 20 آبان ماه دبیر کل سازمان ملل با ملک سلمان در ریاض دیدار کرد که بیانیه وی پس‌ازاین دیدار نشان‌دهنده‌ی اصرار بر پذیرش راه‌حل سیاسی بر مبنای طرح مسقط برای پایان جنگ و عقب‌نشینی عربستان است.[4]

روزنامه لبنانی الاخبار هم با اشاره به اظهارات اخیر مقامات سعودی درباره احتمال توقف جنگ علیه یمن در آینده نزدیک به چرایی آن پرداخته است. این روزنامه عواملی چون عدم تحقق اهداف جنگ، عدم حذف انصارالله، عدم همراهی جنوبی‌های یمن با ائتلاف سعودی‌ و عبدربه منصور هادی، فشارهای بین‌المللی و عدم مشروعیت دولت مستقر در عدن از سوی گروه‌های یمنی را از مهم‌ترین عوامل تن دادن عربستان به گفتگو حول طرح مسقط می‌داند[5].

در این نوشتار به دنبال بررسی گزینه‌های راهبردی پیش روی انصارالله در شرایط فعلی در مقابل سعودی‌ها هستیم. انصارالله در شرایط کنونی سه گزینه راهبردی در پیش رو دارد تا معادلات را در عرصه سیاسی و گفتگوها به سود خود پیش ببرد. این گزینه‌ها عبارت‌اند از:

1. تداوم حملات راهبردی و پیشروی در سه استان جنوبی عربستان

2. بهره‌برداری از اختلاف میان امارات و سعودی در سایه فاصله‌گیری خالد بحاح از عبدربه منصورهادی 3

3. همکاری با جنبش حراک جنوبی و حفظ مناطق مهم مارب، تعز و باب المندب

1. تداوم حملات راهبردی و پیشروی در سه استان جنوبی عربستان

سه استان جنوبی نجران، جیزان و عسیر در عربستان سعودی به دلیل وجود اسماعیلیان و شیعیان و هم‌چنین پیشینه تاریخی این سه استان که جزئی از خاک یمن بوده‌اند، اهمیت بسیاری برای آل سعود درنبرد با انصارالله داشته است. انصارالله با هوشمندی پیشروی در این سه استان را پس از تشدید حملات ائتلاف سعودی آغاز کرد و طی یک ماه گذشته پیشروی‌های جدی‌ای در جنوب عربستان داشته است. انصارالله سعی دارد در این برهه این گزینه راهبردی را تصویب نماید تا در مذاکره با سعودی ها و مخالفان یمنی انصارالله، آن‌ها را مجاب به پذیرش طرح مسقط نمایند.

سخنان سخنگوی ارتش یمن به‌خوبی نشان می‌دهد که این گزینه یکی از راهبردی‌ترین گزینه‌هایی است که انصارالله در اختیار دارد. شرف لقمان سخنگوی ارتش یمن در گفت‎و‎گو با شبکه المیادین اعلام نمود که عملیات گسترده‌ای در استان‎های نجران، عسیر و جیزان صورت گرفته است و این عملیات با هدف رفع محاصره علیه یمن انجام می‌شود. او هم‌چنین عربستان سعودی را تهدید نمود که اگر دستوری برای آزادسازی نجران صادر شود، ما آماده ورود به آن هستیم.[6] انصارالله امروزه باید سعی نماید با جدی نشان دادن عملیات خود و ادامه پیشروی‌ها، همکاری خود را با قبایلی که در این سه استان با او همراه هستند، تشدید نماید تا از این گزینه راهبردی حداکثر بهره را در گفتگوهای سیاسی ببرد.

2. بهره‌برداری از اختلاف میان امارات و سعودی در سایه فاصله‌گیری خالد بحاح از عبدربه منصورهادی

پس از حضور مخالفان انصارالله در استان‌های جنوبی یمن، عبدربه منصورهادی رئیس‌جمهور مستعفی یمن خالد بحاح را که بسیار به اماراتی‌ها نزدیک است به‌عنوان نخست‌وزیر خود انتخاب نمود؛ اما انصارالله با هوشمندی سعی کرد از اختلاف میان خالد بحاح و عبدربه منصورهادی بهره‌برداری نماید. این اختلاف به دلیل حمایت امارات از اخوان المسلمین یمن و مخالفت عربستان با اخوانی‌ها ایجاد شده است. انصارالله در اقدامی راهبردی در طرح مسقط، خالد بحاح را به‌عنوان نخست‌وزیر دولت انتقالی پذیرفت. این اقدام در سایه اختلاف امارات و عربستان در شیوه عملکرد ائتلاف عربی، فاصله‌ی میان عبدربه منصورهادی و خالد بحاح را تشدید کرد.

 هرچه به زمان برگزاری گفتگوهای احتمالی نزدیک‌تر می‌شویم این اختلاف علنی‌تر می‌شود. به‌طوری‌که منصورهادی طی حکمی، در کابینه‌ای که خالد بحاح  به‌عنوان نخست‌وزیر ریاستش را بر عهده دارد، اصلاحاتی انجام داد و 5 کرسی را تغییر داد. خالد بحاح در واکنش به این کار، در بیانیه‌ای به‌طور رسمی اعلام کرد که تغییرات اعمال‌شده در کابینه توسط عبدربه منصورهادی را رد می‌کند و آن را نامشروع و غیرقانونی نامید. هم‌چنین روزنامه سعودی الحیات خبر از استعفای خالد بحاح در اعتراض به اقدام عبدربه منصورهادی رئیس‌جمهور مستعفی که بدون مشاوره با وی در کابینه تغییراتی داده است را منتشر نمود و این اختلاف را کاملاً به سود انصارالله در این شرایط ذکر کرد.[7] هم‌چنین امروزه عبدربه منصورهادی به دلیل عدم موفقیتش در اداره عدن خواهان زیادی در یمن ندارد و همین امر فرصت خالد بحاح برای نقش‌آفرینی در دولت انتقالی را افزایش داده است.

انصارالله امروزه سعی دارد با استفاده از همراهی بسیاری از گروه‌های یمنی با خالد بحاح و اصرار سعودی‌ها بر عبدربه منصورهادی برای دوران انتقالی، عبدربه منصورهادی را کنار بزند. انصارالله سعی دارد با گسترش جبهه‌ی یمنی به نفع خود در سایه پذیرش خالد بحاح به‌عنوان گزینه رهبری دولت انتقالی، به راه‌حل سیاسی مطلوب و اجرایی‌تر دست یابد؛ اما این نکته را نباید فراموش کرد به دلیل کینه جنوبی‌ها و برخی یمنی‌ها از علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور پیشین یمن، همراهی انصارالله با او یکی از اصلی‌ترین موانع نزدیکی جنوبی‌ها و بسیاری از بازیگران به انصارالله است. انصارالله باید سعی کند در یک اقدام هوشمندانه پیوند مصلحتی خود با علی عبدالله صالح در تقابل با عربستان را با کمترین هزینه پایان دهد تا راه هم‌پیمانی بیشتر او با بسیاری از گروه‌های یمنی ازجمله جنبش حراک جنوبی هموار شود.

3. همکاری با جنبش حراک جنوبی و حفظ مناطق مهم مارب، تعز و باب المندب

از دیگر گزینه‌های راهبردی پیش روی انصارالله تمرکز در سه منطقه راهبردی مارب، تعز و باب المندب است. انصارالله با سپردن جنوب طی توافق‌نامه‌ای به گروه‌های جنوبی‌ ضمن کاستن فشار از روی نیروهایش، تمرکز خود را بر روی نقاط راهبردی دیگری چون مارب افزایش داده است.[8] مارب به دلیل واقع‌شدن در شرق استان صنعا همواره گزینه‌ی اصلی مسیر حمله ائتلاف عربی به مرکز اصلی امروز انصارالله و هم‌پیمانانش بوده است. طی ماه‌های اخیر انصارالله پاک‌سازی‌های خوبی را در مارب انجام داده است و خطر حمله به صنعا که یکی از اصلی‌ترین اهداف ائتلاف سعودی‌هاست را ناکام گذاشته. هم‌چنین انصارالله با تمرکز بر استان تعز برای کنترل تنگه راهبردی باب المندب، یکی دیگر از گزینه‌های ائتلاف سعودی را ناکام گذاشته است.

نتیجه‌گیری:

انصارالله با صبری که طی شش ماه گذشته از خود نشان داده و تلاشی که برای همراهی بسیاری از قبایل با خود انجام داده است، باعث شده تا سعودی‌ها در این برهه ‌پای میز مذاکره بیایند. نشانه‌ی این تغییر، درخواست آتش‌بس و پذیرش گفتگوهای سازمان ملل از سوی عبدربه منصورهادی گزینه نخست سعودی‌هاست. درخواستی که نشان از پذیرش راه‌حل سیاسی از سوی محور سعودی‌ برای نخستین بار دارد. انصارالله در این برهه سه گزینه‌ی راهبردی در اختیار دارد که باید سعی کند با تثبیت این گزینه‌ها، در مذاکرات و راه‌حل سیاسی حداقل خواسته خود را به دست آورد.

این گزینه‌ها عبارت‌اند از :

1-     تداوم حملات راهبردی و پیشروی در سه استان جنوبی عربستان

2-      بهره‌برداری از اختلاف میان امارت و سعودی در سایه فاصله‌گیری خالد بحاح از عبدربه منصورهادی

3-     همکاری با جنبش حراک جنوبی و حفظ مناطق مهم مارب، تعز و باب المندب.

 بار دیگر بر این نکته تأکید می‌شود که به دلیل کینه جنوبی‌ها و برخی یمنی‌ها از علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور پیشین یمن، همراهی انصارالله با او یکی از اصلی‌ترین موانع نزدیکی جنوبی‌ها و بسیاری از بازیگران به انصارالله است. انصارالله باید سعی کند در یک اقدام هوشمندانه پیوند مصلحتی خود با علی عبدالله صالح در تقابل با عربستان را با کمترین هزینه پایان دهد تا راه هم‌پیمانی بیشترش با بسیاری از گروه‌های یمنی ازجمله جنبش حراک جنوبی هموار شود.

محمدمحسن فایضی/ پژوهشگر مسائل فلسطین