اندیشکده راهبردی تبیین-سال گذشته برای فلسطینی‌ها سالی بسیار سخت و پرتنشی بود. سال ۹۹ در شرایط سخت همه‌گیری کرونا و درحالی که دولت ترامپ به حمایت‌های یک جانبه از رژیم صهیونسیتی و میانجی‌گری توافقات عادی‌سازی روابط می‌پرداخت، فلسطینی‌ها به لحاظ سیاسی به شدت در انزوا قرار گرفتند؛ امری که آن‌ها را در جهت حرکت به سوی وحدت و کنار گذاشتن اختلافات سوق داد و علاوه بر نشست‌های مشترک متعدد، نهایتاً آن‌ها را به برگزاری انتخابات به منظور غلبه بر دو دستگی و انشقاق متقاعد کرده است. تحرکات برای مقابله با طرح الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری از سوی رژیم صهیونیستی، واکنش‌ها به توافقات عادی‌سازی، ازسرگیری همکاری تشکیلات خودگردان با رژیم صهیونیستی، رزمایش گروه‌های نظامی دوازده‌گانه در غزه و نهایتاً تعیین زمان انتخابات سه‌گانه مهمترین تحولات فلسطین در سال گذشته بوده است که در این سالنامه به آن‌ها پرداخته می‌شود.
۱– تحرکات برای مقابله با الحاق کرانه باختری
در شرایطی که رژیم صهیونیستی برای الحاق کرانه باختری آماده می‌شد، گروه‌های فلسطینی نیز برای مقابله با این طرح به تکاپو افتادند. فتح و حماس برای مواجهه با پروژه الحاق رژیم صهیونیستی نشست مشترکی برگزار کردند که با اشتراک نظر صالح العاروری و جبریل رجوب برای حمایت از تظاهرات و مقاومت مردمی پایان یافت. اسماعیل هنیه نیز نامه‌هایی به رهبر انقلاب اسلامی و سیدحسن نصرالله نوشت که نشان‌دهنده آمادگی گروه‌های مقاومت فلسطینی برای اقدام عملی علیه طرح الحاق با هماهنگی سایر اعضای محور مقاومت بود؛ این اقدامات تاثیر مهمی در عملی نشدن این طرح از سوی رژیم صهیونیستی داشت.
۲- واکنش‌ها به توافقات عادی‌سازی
در حالی که رژیم صهیونیستی با حمایت دولت ترامپ به چندین موفقیت دیپلماتیک در زمینه عادی‌سازی روابط دست یافت، گروه‌های فلسطینی بیشتر متوجه ضرورت کنار گذاشتن اختلافات و حرکت به سمت انسجام سیاسی شدند؛ نشست فلسطینی‌ها در لبنان و رام‌الله یک اقدام در این زمینه بود. سلب شناسایی رژیم صهیونیستی و کنار گذاشتن کامل معاهدات اسلو، اصلاح سازمان آزادی‌بخش فلسطین و مشارکت همه گروه‌های فلسطینی در آن، توافق بر سر گام‌های عملی در راستای تحقق وحدت و تاکید بر حق مقاومت در تمام اشکال آن مخصوصاً مقاومت مسلحانه مسائلی بود که در آن نشست از سوی گروه‌های مقاومت بر آن‌ها تاکید شد؛ اما روشن بود که هیچ افق نزدیکی برای توافق نهایی در این زمینه‌ها وجود نداشت.
۳- ازسرگیری همکاری‌های تشیکلات خودگردان با رژیم صهیونیستی
با توافق عادی‌سازی امارات با رژیم صهیونیستی اعلام شد که طرح الحاق کرانه باختری تعلیق گردید. از این‌رو در حالی که مذاکرات بین فتح و حماس در خصوص آشتی ملی در جریان بوده و رژیم صهیونیستی نیز از ساخت هزاران واحد مسکونی در اطراف قدس خبر داده بود، تشکیلات خودگردان فلسطین ازسرگیری تماس‌ها و روابط با رژیم صهیونیستی را که در واکنش به طرح الحاق کرانه باختری قطع شده بود رسماٌ اعلام کرد. علاوه بر تعلیق طرح الحاق، وضعیت وخیم مالی تشکیلات و نیز پیروزی بایدن و امید به تغییر رویکرد و تعامل منصفانه‌تر این کشور در قبال مسئله فلسطین عوامل دیگری بود که در تصمیم عباس به ازسرگیری همکاری‌ها نقش بسزایی داشت. این اقدام عباس امیدهایی که در پی نشست‌های جریان‌های فلسطینی به آشتی ملی ایجاد شده بود را کمرنگ ساخت و باعث شد کشورهای سودان و مراکش نیز با نگرانی کمتری راه امارات و بحرین را در عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی ادامه دهند.
۴- رزمایش «الرکن الشدید»
در اولیل دی‌ماه ۱۳۹۹ در شرایطی که همزمان با سالگرد ترور سردار سلیمانی، ایالات متحده و رژیم صهیونیستی دست به تحرکاتی نظامی در منطقه زده بودند، گروه‌های مقاومت فلسطین در غزه رزمایشی با عنوان «الرکن الشدید» برگزار کردند. برگزاری این رزمایش توسط گروه‌های دوازده‌گانه نظامی حاضر در غزه در چنین زمانی نشان از هماهنگی کامل محور مقاومت در چارچوب آمادگی برای پاسخ به هرگونه اقدام نظامی در منطقه از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی داشت. این رزمایش همچنین نوعی پاسخ به ارتش رژیم صهیونیستی که به تازگی مانورهایی نظامی با تمرین اشغال نوار غزه برگزار کرده بود و نیز پیامی به آن دسته کشورهای عربی محسوب می‌شد که روابط خود را با رژیم صهیونیستی عادی کرده یا در این مسیر گام برمی‌داشتند.
۵- تعیین زمان انتخابات
در اوخر دی ماه ۱۳۹۹، محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، با انتشار بخشنامه‌ای رسمی زمان برگزاری سه انتخابات عمومی در فلسطین را صادر کرد. طبق این بخشنامه انتخابات مجلس قانونگذاری فلسطین یکم خردادماه ۱۴۰۰، انتخاباتریاست تشکیلات خودگردان نهم مردادماه و انتخابات شورای ملی هم نهم شهریورماه برگزار خواهد شد.
انتخابات سراسری ریاست تشکیلات و مجلس قانونگذاری فلسطین تنها دو بار در سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۵-۲۰۰۶ برگزار شده و با گذشت ۱۵ سال از آخرین انتخابات به دلیل اختلافات فتح و حماس و جدایی غزه و کرانه باختری دیگر برگزار نشد. یکی از دلایل مهم حرکت فلسطینی‌ها به سمت برگزاری انتخابات اقدامات رژیم صهیونیستی و آمریکا در دوران ترامپ ازجمله ارائه طرح معامله قرن، طرح الحاق کرانه باختری و عادی‌سازی روابط از سوی کشورهای عربی بوده است که فلسطینی‌ها را بر ضرورت وحدت ملی، رفع اختلافات و بازسازی ساختار ساف به منظور مقابله با طرح‌های آمریکایی و صهیونیستی واقف ساخت. البته شکست ترامپ و ورود بایدن به کاخ سفید، محمود عباس و جریان سازش را به اعمال فشار دولت آمریکا بر رژیم صهیونیستی در جهت احیای مذاکرات صلح امیدوار کرده است. بنابراین از این منظر می‌توان گفت تصمیم به حرکت در جهت برگزاری انتخابات، تلاشی از سوی عباس برای نشان دادن پایبندی تشکیلات خودگردان به هنجارهای دموکراتیک و کسب مساعدت رئیس‌جمهور جدید آمریکا و حامیان غربی تشکیلات خودگردان است. به علاوه تشکیلات خودگردان با برگزاری انتخابات، به دنبال کسب پشتوانه مشروعیت مردمی در مذاکرات احتمالی سازش است. در واقع محمود عباس امیدوار است با کسب رضایت رئیس‌جمهور جدید آمریکا شرایط بازگشت به مذاکرات صلح بین رژیم صهیونیستی و ساف یعنی تنها دلیل وجودی تشکیلات خودگردان را فراهم کند.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr2', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr2", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
۶- چشم‌انداز برگزاری انتخابات
درمجموع هنوز برگزاری انتخابات با موانع زیادی روبروست. اگرچه حماس اکنون با برگزاری متوالی انتخابات سه‌گانه به جای برگزاری همزمان آن‌ها موافقت کرده است اما اختلافات بر سر بسیاری از مسائل هنوز وجود دارد که در گفت‌وگوهای آتی باید برطرف شود. فقدان نهادی متشکل از همه گروه‌های فلسطینی، اختلاف در مورد شیوه برگزاری انتخابات، زندانیان سیاسی دو طرف و فعالیت‌های اجتماعی دو جریان سازش و مقاومت در کرانه باختری و غزه ازجمله مهمترین موانع برگزاری انتخابات بوده است که راه درازی تا حل شدن آن‌ها باقیست. اما مهمترین مانع و چالش پیش روی این انتخابات امیدواری تشکیلات خودگردان به دولت جدید آمریکا و تلاش برای احیای مذاکرات سازش است که اختلافات بنیادین بین گروه‌های فلسطینی را مجدداً نمایان خواهد ساخت.
اگر انتخابات برگزار شود در صورت پیروزی فتح در انتخابات شورای قانونگذاری و با توجه به سیاست‌های دولت جدید در آمریکا، شرایط سیاسی رژیم صهیونیستی و همچنین روند عادی‌سازی، به احتمال زیاد روند سازش از سر گرفته می‌شود؛ اما به نظر نمی‌رسد به نتیجه‌ای منجر شود که گروه‌های مقاومت آن را بپذیرند، اجرایی شده و دوام داشته باشد. پیروزی حماس اما تازه شروع تحولات پیچیده در عرصه فلسطین خواهد بود. حماس عضو ساف نیست و درخواست‌ها برای پذیرش مواضع آن برای تعامل و مذاکره با رژیم صهیونیستی را رد می‌کند. اما آیا این انتخابات می‌تواند مقدمه پیوستن حماس به ساف باشد؟ و آیا در صورت پیوستن می‌تواند سیاست‌های این نهاد را تغییر دهد؟ به هر حال در صورت پیروزی، تلاش حماس برای تغییر سیاست‌های ساف که قطعاً مطلوب رژیم صهیونیستی، آمریکا و کشورهای عربی نیست سرآغاز درگیری‌های جدید در مسئله فلسطین خواهد بود که تحولات بنیادینی را رغم خواهد زد.
علاوه بر اختلافات فتح حماس، رقابت‌های درون فتح و موضوع «محمد دحلان» یکی از مسائل مهم انتخابات پیش روست. جریان اصلاح‌طلب دموکراتیک به رهبری محمد دحلان، در پیامی به کمیته مرکزی جنبش فتح، خواهان پایان دادن به اختلافات گذشته با هدف متحد کردن این جنبش شده و منابعی از این جریان نیز خواستار شرکت در انتخابات با یک لیست مشترک همراه فتح هستند. این جریان که در نتیجه اختلافات محمد دحلان رهبر آن، با عباس و متهم شدن او به اختلاس، از جریان فتح کنار گذاشته شده برای بازگشت به عرصه سیاسی فلسطین روی انتخابات حساب ویژه باز کرده است. اما علاوه بر اختلاف سیاسی عباس با دحلان یک مانع قانونی و قضایی نیز در این مسیر وجود دارد. مطابق قانون انتخابات فلسطین (۲۰۰۷)، نامزدها باید گواهی عدم محکومیت از سوی دادگاه ارائه کنند. اما دحلان متهم به اختلاس بوده و به صورت غیابی محکوم به ۳ سال حبس شده است. بنابراین جریان دحلان که از حمایت قوی برخی کشورهای عربی مخصوصاً امارات برخوردار است تلاش‌هایی را برای فشار به عباس برای اجازه دادن به او برای شرکت دادن در انتخابات آغاز کرده است. در این راستا گفته شده که رؤسای اطلاعات مصر و اردن در این خصوص با عباس دیدار کرده و از او خواسته‌اند که قبل از انتخابات، فتح را متحد کرده و برای مقابله با حماس با لیست یکپارچه‌ای در انتخابات شرکت کند. بنابراین محمود عباس بر سر این دو راهی است که با توجه به اینکه دحلان مخصوصاً به واسطه حمایت برخی کشورهای عربی، رقیبی جدی برای او در تصدی ریاست تشکیلات است، مانع حضور او و جریانش در انتخابات شود یا برای غلبه بر حماس در انتخابات شورای قانونگذاری او را بپذیرد.
[phps] if ( get_post_meta($post->ID, 'stitr3', true) ) : [/phps] [quote align="left"] [phps] echo get_post_meta($post->ID, "stitr3", true);[/phps] [/quote] [phps] endif; [/phps]
نتیجه‌گیری
تحرکات برای مقابله با طرح الحاق بخش‌هایی از کرانه باختری از سوی رژیم صهیونیستی، واکنش‌ها به توافقات عادی‌سازی ازجمله نشست‌های مشترک میان فتح و حماس و سایر گروه‌ها، ازسرگیری همکاری تشکیلات خودگردان با رژیم صهیونیستی، رزمایش گروه‌های نظامی دوازده‌گانه در غزه و نهایتاً تعیین زمان انتخابات سه‌گانه مهمترین تحولات فلسطین در سال گذشته بوده است که در این سالنامه به آن‌ها پرداخته شد. مهمترین تحول مورد انتظار برای سال آتی برگزاری انتخابات است که هنوز با چالش‌های بزرگی روبروست؛ انتخاباتی که اگر برگزار شود، سرآغاز تحولاتی شگرف در سال آتی برای مسئله فلسطین خواهد بود. همچنین محمود عباس و دیگر مقامات ساف و فتح با خوش‌بینی نسبت به استقرار جو بایدن در ایالات متحده به دنبال برگزاری یک کنفرانس بین‌المللی صلح هستند و امیدوارند بتوانند مذاکرات سازش با رژیم صهیونیستی را بر اساس طرح تشکیل دو کشور احیا کنند؛ اتفاقی که به نظر نمی‌رسد در اولویت‌های دولت بایدن جایی داشته باشد و رژیم صهیونیستی نیز هیچ علاقه‌ای به آن ندارد.
فهرست مقالات
اندیشکده راهبردی تبیین در سال ۹۹ در کنار رصد تحولات حوزه فلسطین و ارائه تحلیل‌های کوتاه از این تحولات، مقالات متعددی را نیز در این زمینه منتشر کرده است. در زیر عنوان این مقالات به همراه پیوند آن‌ها آمده است:
تاثیر شیوع کرونا بر مناسبات رژیم صهیونیستی با فلسطینی‌ها
۱۲۳ سال منازعه بر سر فلسطین؛ دگرگون‌سازی یا مدیریت؟
نشست گروه‌های فلسطینی در بیروت و رام‌الله؛ زمینه‌ها و دستاوردها
آینده نظامی حماس در چارچوب گفت‌وگوهای آشتی ملی(بخش اول)
آینده نظامی حماس در چارچوب گفت‌وگوهای آشتی ملی(بخش دوم)
عادی‌سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی؛ آثار و پیامدهای منطقه‌ای
توافق صلح امارات و رژیم صهیونیستی: اهمیت، اهداف و پیامدها
رمضان عبدالله؛ مردی از جنس مقاومت
ترکیه و عادی‌سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی
انتخابات فلسطین؛ چالش‌ها و پیامدها
